SŁOWO WSTĘPNE
Z dużym opóźnieniem oddajemy do rąk Czytelników kolejny numer naszego naukowego czasopisma „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”. Powodów opóźnienia jest wiele. Można by je wymieniać i szukać w nich jakiegoś usprawiedliwienia. Mimo opóźnienia na końcu tego wstępu wpiszemy jednak datę odpowiadającą planowanemu wydaniu półrocznika.
Przed nami trudny czas. Koronawirus „szaleje” w świecie i w Europie. Próbuje rozgościć się w Polsce. Nie sposób o tej epidemiologicznej sytuacji nie myśleć. Widzimy, że wszystko zostało postawione na przysłowiowe „nogi”, jakkolwiek stwierdzamy, że świat „staje na głowie”.
Zdrowie ucieka przed chorobą, życie ludzkie zmaga się ze śmiercią, widmo kryzysu trawi gospodarkę, polityka precyzuje definicję dobra wspólnego, rodziny się konsolidują, ustanowione prawa w wielu miejscach się kompromitują, kultura odkrywa wartość religii, a człowiek gorliwiej woła do Boga.
Jawnym staje się głód pokoju w tej relacji człowieka do Boga i między poszczególnymi ludźmi w społecznościach. Co z tego wyniknie? Które węzły zostaną rozwiązane mocą Boga, a które rozwiązania człowiek przypisze sobie? To wszystko przed nami…
Szanownym Czytelnikom życzymy miłej lektury naszych artykułów. Wszystkich obejmujemy modlitwą i życzeniem „Zdrowia!” oraz „Pokoju!”.
Ks. Bogusław Drożdż
Redaktor naczelnyLegnica, 8 grudnia 2019 r., w uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
ARTICLES
All of the following articles of this issue are licensed under CC BY-NC-ND 4.0
O. Grzegorz Adamus OFM
Mysterium paupertatis św. Franciszka w świetle tekstów Kajetana Essera
MYSTERIUM PAUPERTATIS OF ST. FRANCIS IN THE LIGHT OF KAJETAN ESSER’S TEXTS
AbstractThe spirit of poverty was an integral part of life led by St. Francis and his brothers. It manifested a human longing for something lasting, something indestructible, something that would go beyond earthly life. For St. Francis poverty was not a goal in itself but rather a reality that would make him become more like Son of God. Fr. K. Esser, a Franciscan, observed that in a precise and profound way; in St. Francis he would recognise attributes of Christ.
Ks. Tomasz Bunikowski
Maryja w polskiej pobożności ludowej na wybranych przykładach
MARY IN POLISH FOLK PIETY ON SELECTED EXAMPLES
AbstractThe article shows how Marian piety rooted in the life of the universal Church found its reference in Polish folk devotion. The selected Marian feasts are described in connection with the prayer for fertility or the blessing of the earth. And also as in the landscape of polish Marian devotion are the socalled. Mary’s Path. The article shows that as Poland is a long and wide one, the worship of the Mother of God can be seen through the roadside shrines, pious songs sung by churches, as well as the rosary or May devotions during which the litanies of Loreto are sung.
Mateusz Czaiński
Troska o trwałość małżeństwa w prawie kanonicznym i polskim prawie rodzinnym
CONCERN FOR THE PERMANENCE OF MARRIAGE IN CANON LAW AND POLISH FAMILY LAW
AbstractMarriage as a crucial social institution is governed by canon and civil law. To ensure the permanence of a marriage, obstacles and disadvantages of marriage consent are foreseen in both legal systems. The civil law also regulates property matters between spouses, identifying possible property systems. The canon law, for which the marriage is sacramental, inseparable and monogamous, gives greater demands to the betrothed couple. The civil law, assuming the permanence and monogamy of marriage allows, however, the possibility of its dissolution. While, the canon law emphasizes that long-lasting and stable families are the basis for the existence and proper development of the society.
Ks. Bogusław Drożdż
Pytanie o duszpasterską skuteczność – refleksja pastoralisty
QUESTION ABOUT PASTORAL EFFECTIVENESS – PASTORALIST’S REFLECTION
Abstract
Pastoral effectiveness is a fruit of the Church dynamism arising from the interdependence between the three fundamental functions of the Church: teaching, priesthood and pastoral. The principle of pastoral effectiveness is the pastor’s personal and fervent aspiration of the pastoralist to holiness. Only it allows to read out correctly the pastoral program established by Jesus Christ. Doctrinal, institutional and organizational, as well as formation tools help to implement this program.
Zbigniew Nowak
Nawrócenie jako religijna i psychologiczna przemiana człowieka
CONVERSION AS A RELIGIOUS AND PSYCHOLOGICAL TRANSFORMATION OF THE HUMAN BEING
AbstractThe call “repent/convert and believe in the gospel” (Mk 1:15) is directed at everyone and, in the teaching of pope Francis, is the call to authentically live the experience of truth and beauty. The conversion is not and cannot solely be an intellectual attitude as it reaches deepest spiritual layers of humanity. In the great non-Christian religions the conversion is an awakening and an enlightenment (Buddhism), a surrendering and a trust (Judaism) or aproclamation of faith in the only Allah (Islam). The core of a true conversion, as a deep human transformation, is primarily its religious sense. For Christian thinkers, conversion is a feeling of a mystery (Rudolph Otto), a direct grasp of the highest value (Max Scheler), a vision which transits into love (Edith Stein) or a personal encounter through internal surrendering and an act of love (Gabriel Marcel). For theologians, conversion occurs through obedience to God, as through it the human person establishes with Him a personal relationship (Hans Urs von Balthasar), or intuitively, deep in their soul, has a cognition of God (Henri de Lubac). Also, many psychologists were interested in the human dynamics during conversion and religious experience through the prism of analysis of behavioural mechanics. For psychoanalysts, conversion, religious experiences and religiosity are an illusion which helps to survive and bear the troubles of existence (Sigmund Freud); it is a psychological state that can come into existence between human and the Highest Being preventing neurosis (Carl Gustav Jung). Finally, conversion is an awareness of one’s own imperfection, insufficiency and longing for a positive ideal and noble values (William James). Each of the interpretations above draws us to a deeper understanding of conversion, but it does not exhaust this complex matter. An in-depth analysis of the problem of conversion taking into account many viewpoints may contribute to setting new directions for pastoral activities and formation in the current Church.
GENEZA MISJI PARAFIALNEJ NA POCZĄTKU XX W. W KOŚCIELE GRECKOKATOLICKIM NA UKRAINIE WEDŁUG NAUCZANIA BŁOGOSŁAWIONEGO MĘCZENNIKA KS. BP. HRYHORIJA CHOMYSZYNA
Abstract
W Kościele unickim na początku 1905 r. pojawiła się idea powstania misji duchownych. Zimą 1906 r. w Seminarium Duchownym w Stanisławowie został przeprowadzony kurs misyjny. Do głoszenia nauk misyjnych została zaproszona spora liczba księży. Udział w spotkaniu wzięło około 60 kapłanów. Niedługo później, w maju 1906 r. rozpoczęły się misje duchowne. Brały w nich aktywny udział tysiące wiernych. Każde spotkanie misyjne trwało około pięciu dni.
Misje duchowne były potrzebne każdemu chrześcijaninowi. Niewiele bowiem mówiono o kulcie Eucharystii, o nabożeństwach, które wypływają z sakramentów, o częstej Komunii św., o kulcie Przenajświętszego Serca Jezusowego, o apostolstwie modlitwy w łączności z Jezusem, a także o osobistym kontakcie pomiędzy Jezusem Eucharystycznym a duszą ludzką. W Kościele greckokatolickim na Ukrainie na początku XX w. kult Najświętszej Eucharystii był mało znany. Brak jego praktykowania w Cerkwi był poważnym problemem, z którego rodziło się zaniedbanie życia religijnego i duchowego wierzących. Chrześcijanie uznawali sakrament Eucharystii, lecz nie rozumieli obecności Jezusa w tym sakramencie.
Błogosławiony męczennik ks. bp Hryhorij Chomyszyn nauczał, że w Eucharystii jest ten sam Jezus, który kiedyś mieszkał na ziemi, do którego ludzie garnęli się oraz udawali z przeróżnymi problemami.
Jednym z głównych celów misji było oczyszczenie duszy z grzechu, walka z samym sobą, z diabłem i ze światem zewnętrznym. Niezbędne do tego było uświęcenie duszy, na które Kościół greckokatolicki w owych czasach raczej nie zwracał uwagi. Niewiele głoszono nauk o tym, czym jest uświęcenie duszy. W wielu chrześcijanach pobożność przemieniała się w fałszywy dewotyzm religijny, a nawet w grzeszną hipokryzję. Ów dewotyzm wystawiał życie chrześcijańskie na śmiech i pogardę. Wiele osób odeszło od praktyki prawdziwej pobożności. Jezus Chrystus znany był z imienia, w najlepszym przypadku z historii Jego życia. Brakowało jednak pełnego zrozumienia Jego nauki i starań, żeby wskazania Chrystusa realizować w swoim życiu, żeby Go naśladować, a na tym polega uświęcenie duszy ludzkiej. Jezus pozostawił ludziom wskazówkę: „Kto chce iść za mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie swój krzyż i niech mnie naśladuje”. Prawdziwa misja duchowna miała pomóc oczyścić duszę z grzechu oraz wskazać drogę, którą wierni mają iść dalej. Miała wprowadzić chrześcijan w praktyczne życie chrześcijańskie. Należy zwrócić uwagę, że w misjach duchownych brali udział wierni, którzy już nie pierwszy raz słuchali nauk, spowiadali się, ich dusza została oczyszczona, lecz pragnęli wzbogacać się w pobożności, chcieli żyć w świętości.
W czasie misji duchownych błogosławiony męczennik ks. bp Hryhorij Chomyszyn głosił dwie lub trzy nauki dziennie. Wybierał taki czas w ciągu dnia, żeby wierni nie mieli żadnej pracy i obowiązków przy domu. Najczęściej misje duchowne głoszone były w jednej parafii, dlatego wierni z sąsiednich parafii przychodzili, by wysłuchać nauk.
W czasie misji nie głoszono nadzwyczajnych kazań. Ich treścią były najważniejsze, konieczne oraz podstawowe sprawy, o których każdy duszpasterz powinien mówić i wprowadzać w życie swoje i powierzonych mu wiernych dla rozszerzania królestwa Bożego na ziemi. Bez tego praca duszpasterska byłaby jak budynek bez fundamentów. Dlatego owe dzieło nazwano „misją parafialną”. Głównymi tematami głoszonej „misji parafialnej” były:
1) Nauka wstępna, cel misji duchowej.
2) Rola „misji parafialnej” – przeznaczenie człowieka, Kościół katolicki, kapłaństwo Chrystusowe, sakrament pokuty.
3) Uświęcenie duszy człowieka. Dzięki tej części wierni mogli zrozumieć, na czym polega świętość oraz w jaki sposób należy uświęcić swoją duszę. Wśród wielu zrodziła się bowiem błędna mentalność, że wystarczy się wyspowiadać i na tym kończy się uświęcania duszy. Tymczasem sakrament pokuty jest dopiero początkiem i wstępem do życia nadprzyrodzonego. Jest odrodzeniem do życia w łasce uświęcającej. Chrześcijanie muszą więc przez całe życie nieustannie pracować dla prawdziwego uświęcenie swojej duszy. Trzeba cierpieć i znosić wszelkie krzyże życiowe, taka jest bowiem droga do życia wiecznego, do nieba. Należy wiernie naśladować Jezusa, który Jest pełnią świętości, jest samą Świętością.
4) Modlitwa jako akt religijny, konieczność wypływająca ze stanowiska człowiek – stworzenie Boże. Serce chrześcijanina ma się modlić w łączności z Sercem Chrystusowym, wówczas misjonowanie będzie owocne, a apostolstwo modlitwy poszerzy królestwo Boże wśród ludzi. Należy zwrócić uwagę na Jezusa Eucharystycznego, który przebywa z ludźmi i między ludźmi. Wierni łączą się z Nim w czasie komunii świętej. Chrystus ofiaruje siebie za człowieka i z człowiekiem w czasie Mszy św. Jezus modli się z człowiekiem i za człowieka w Najświętszej Eucharystii. Droga jest cierniowa i wąska, kto chce nią iść, powinien być bardzo cierpliwy. Cierpliwość jest manifestacją ziemskiego życia człowieka, podobnie jak radość i szczęście jest manifestacją życia wiecznego w niebie.
5) Nauki kończyły się „krzyżem misyjnym”. Wiernym tłumaczono znaczenie krzyża w życiu człowieka.
Ks. Przemysław Przyślak
Rola egzegezy historyczno-krytycznej w interpretowaniu słowa Bożego w oparciu o wybrane dokumenty Kościoła
THE ROLE OF HISTORICAL-CRITICAL EXEGESIS IN INTERPRETING THE WORD OF GOD BASED ON SELECTED DOCUMENTS OF THE CHURCH
AbstractIncreasingly, the faithful desire not only to learn the Bible, but to live it and build their relationship with God based upon the word of God. This form of piety requires in-depth reflection on God’s word. To make it possible, you need to reach to good interpretations of the Holy Bible to discover God in full truth. It seems that historical and critical exegesis can meet these expectations. It requires, however, sustained development. The article shows the historical-critical method in comparison to other methods and refers it to the Magisterium of the Church. The article also points to its weaknesses which can be an obstacle to the correct interpretation of the word of God.
Katarzyna Ryng
Przebaczenie w świetle Ewangelii Mateusza 18,15-35
FORGIVENESS IN THE LIGHT OF THE GOSPEL OF MATTHEW 18:15-35
AbstractIn the article focus is put on the problem of forgiveness and how it is presented in the Ecclesiological Speech (Mt. 18:15-35). The study is the exegesis of fraternal correction, the obligation to forgive and the parable of the Unforgiving Servant. Jesus teaches to forgive everyone, everything, if only they sincerely ask for it and want to change. God shows that trespasses should be forgiven because He has forgiven us before. Underlining the importance of forgiveness in the life of every human being is placing it in the Lord’s Prayer (Mt. 6:12), which is an ecumenical prayer. In the article there is an emphasis on the need to follow the path of forgiveness in one’s life through faith. Forgiving one’s neighbor’s trespasses is partly a relieving of a burden that we carry having been hurt by our brother’s behaviour.
Ks. Paweł Sajdutko
Św. Józef jako patron dobrej śmierci. Analiza ikonograficzna fresku pt. Śmierć św. Józefa w kościele pw. św. Józefa w Krzeszowie
ST. JOSEPH AS A PATRON OF GOOD DEATH. ICONOGRAPHIC ANALYSIS OF THE FRESCO ENTITLED THE DEATH OF ST. JOSEPH IN THE ST. JOSEPH’S CHURCH IN KRZESZÓW
AbstractThe Fresco of Death St. Joseph in Krzeszów was painted by Michael Wilmann. This is a kind of Silesian Baroque. It was the one of the first realizations the new performance St. Joseph as a Patron of Good Death. This Image of St. Joseph was created in the years from 1692 to 1695 with the Cycle of Frescos in the Church of St. Joseph. The Artist consulted these deeds with the great patron of the arts and the theologian – Abbot Bernard Rosa. He modeled on the Presentation of the Death of Saint Joseph from the Abbey of Lilienfeld. Death of St. Joseph is being connected to the union with God in the Holy Trinity. This is the the definition of good death, what means to be dying in the Lord. This is the way of sanctifying by God’ Grace. The goal of this iconography is presented in the Church as a teaching about eschatology which characterize church thoughts about the power of St. Joseph what was against Reformation in the baroque time. Church was trying to overcome heresies and apostasies from the Faith. St. Joseph was awarded the presence of Holy Trinity and His wife – Mary. It was in the hour of his death. He offered his life to God, what we see on fresco. He was compassionated with Mary in her joy and sorrow Gods’ Deeds. This Presentation of St. Joseph in this Church was inspired people to establish the organization – Brotherhood of St. Joseph. They pray for good death and ask St. Joseph for help. After the Thirty Years’ War, when many people died and the existence was so weak, St. Joseph was the Patron of Good Death. In this time, it was a phenomenon of devotion in Silesia.
Ks. Adam Szpotański
Benedykt XV – papież wołający o pokój
BENEDICT XV – THE POPE CALLING FOR PEACE
AbstractBenedict XV pontificate essentially fell on time of the World War I. The pope focused on striving for completion of ending the conflict. In addition, he was organizing charity aid for victims of the war. Because of his neutrality, he was condemned by both parties to the conflict. Benedict XV was not a politician but a shepherd trying to protect his sheep from the evil of war.
Ks. Łukasz Świerniak
Założenia teologiczne księdza Jana Ronge
THEOLOGICAL ASSUMPTIONS OF THE PRIEST JOHN RONGE
Abstract
So far, few researchers have dealt with the person and activities of Fr Jan Ronge. This former Catholic priest, thanks to his Enlightenment ideas, made an attempt to reform the Catholic Church. As the tragic history of his life showed, the reform of the Church outside the Church is doomed to failure. The article presents the development of John Ronge’s thoughts, starting from the formation of individual postulates, through the creation of the German Catholic Church, and finally the implementation of the reformation idea on the example of the first German-Catholic service in Kluczbork.
Ks. Leonard Wilczyński SDB
Przymioty duchowości św. Jana Bosko w świetle formularzy mszalnych
ATTRIBUTES OF THE SPIRITUALITY OF ST. JOHN BOSCO IN THE LIGHT OF MASS FORMS
Abstract
Fr. Jan Bosko gave the Church a brilliant educational system, starting to bear fruit of youth holiness. Undoubtedly, his pedagogical achievements are strongly associated with his spirituality. The qualities of this spirituality come from the transcendent inspiration of God’s pedagogy. Prayers of the Mass forms emphasize the relevance of these qualities. St. Jan Bosko teaches how to combine the lasting values of Tradition with new solutions in order creatively to face urgent needs and problems.
TEKSTY ŹRÓDŁOWE
Franciszek Kwaśniak
Ks. dr Jan Podkopał – pierwszy dziekan legnicki po II wojnie światowej
Ks. Adam Szpotański
Studium korespondencji administratury apostolskiej we Wrocławiu z ks. Francem Scholcem, proboszczem parafii pw. św. Bonifacego w Zgorzelicach
RECENZJE, OMÓWIENIA I SPRAWOZDANIA
Joanna Lamparska
Imperium małych piekieł. Mroczna tajemnica obozu Gross-Rosen
Kraków 2019 ss. 320
(Ks. Adam Szpotański)
Agnieszka Cubała
Miłość ’44. 44 prawdziwe historie powstańczej miłości
Warszawa 2019 ss. 464
(Ks. Adam Szpotański)
Bożena Fabiani
Ocalić sztukę. Włochy podczas II wojny światowej
Warszawa 2019 ss. 352
(Adriana Merta-Staszczak)
Roger Moorhouse
Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi
Kraków 2019 ss. 464
(Ks. Adam Szpotański)
Spis treści 209
Kacper Śledziński
Potop ’39. Szlak bojowy wrześniowych obrońców
Kraków 2019 ss. 512
(Ks. Adam Szpotański)
Theologie des Zusammenlebens: Christen und Muslime beginnen einen Weg
Bernd Jochen Hilberath, Mahmoud Abdallah (Hg.)
Ostfildern 2018 S. 290
(Ks. Joachim Nowak)
Sebastian Pawlina
Wojna w kanałach. Podziemna walka Warszawy
Kraków 2019 ss. 432
(Ks. Adam Szpotański)
